15 november 2023

Prof.dr. Rens Bod

LET OP: Het Science Café is deze keer op de derde woensdag van de maand, niet op de tweede. De oorspronkelijk aangekondigde avond over historisch stadsbesturen kan door omstandigheden niet doorgaan. Daarom een andere spreker en een ander onderwerp.

Helaas, helaas! De eerder aangekondigde spreker is onverwachts verhinderd. Op zo’n moment denk je: wat heeft het allemaal nog voor zin? Maar een spreker die precies daarover een boekje kan opendoen hebben we gelukkig bereid gevonden in te vallen.

Als je een sterrenkundige vraagt wat de zin van het heelal is, zal haar antwoord heel wat mensen misschien verbijsteren: het heelal is zinloos. Het grappige is dat die sterrenkundige, door de onmetelijke kosmos te bestuderen – al is het maar een detail ervan – haar eigen leven zin geeft. Zingeving is iets wat ieder mens raakt. Vragen als waarom ben ik hier, waar doe ik het voor, wat is de betekenis van dit alles? heeft iedereen wel eens. Godsdienst bood van oudsher veel mensen houvast voor deze vragen. Zeker in het Westen verdwijnt religie. Wat komt daarvoor in de plaats? Hoe vonden en vinden mensen in andere culturen en in andere tijden de zin van het leven?

Over zingeving publiceerde prof.dr. Rens Bod, hoogleraar digitale geesteswetenschappen en de geschiedenis van de geesteswetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam, dit jaar het boek “Waarom ben ik hier?” Bod doet onderzoek naar patronen en hun onderliggende principes in taal, muziek, kunst, literatuur en geschiedenis. Daarnaast bestudeert hij de geschiedenis van het zoeken naar patronen en principes door (geestes)wetenschappers zelf. Hij heeft daarmee een sterke impuls gegeven aan het nieuwe vakgebied “geschiedenis van de geesteswetenschappen”. De verworvenheden van die wetenschappen blijven vaak onderbelicht. Daardoor kon oud-minister Ronald Plasterk ooit met droge ogen beweren dat de alfa’s de geschiedenis schrijven en de bèta’s de geschiedenis maken. Eerder onderzoek van Bod leerde dat de wetenschappelijke proefondervindelijke methode eerst bestond bij de geesteswetenschappen, en later werd overgenomen door de natuurwetenschappen. Dat is echter bij velen onbekend. Hij schreef er een boek over: “De vergeten wetenschappen: Een geschiedenis van de humaniora”. Zijn onderzoek naar patronen leidde tot zijn boek “Een wereld vol patronen: De geschiedenis van kennis”. Hierin laat hij zien hoe het zoeken naar kennis zich heeft ontwikkeld.

Zingeving is belangrijk voor mensen. “Ze worden er aantoonbaar gelukkiger door, leven langer en zijn vaak ook aantrekkelijker,” aldus Bod. Hoe door de tijd en in verschillende culturen zingeving is gezocht en gevonden, levert soms verrassende (of vergeten) bevindingen op. Zo blijkt bijvoorbeeld het streven naar een duurzame wereld al duizenden jaren oud. Het wetenschappelijke onderzoek naar zingeving levert tal van onderbouwde suggesties op voor wat ouders gekscherend wel eens tegen hun kinderen zeggen: als je geen zin hebt, dan maak je maar zin.

Jazztrio Dubio zal de live muziek verzorgen, Ilse Roelofsen leidt na de pauze de discussie met de zaal.

Tekst: Huub Eggen, illustratieontwerp Martijn Harleman.

« bekijk ook de terugblik van deze avond