prof.dr. Irene Costera Meier   

Het mediagebruik tussen ouderen en jongeren verschilt tegenwoordig nogal. Welke invloed heeft dat op het kennis nemen van relevant nieuws en op het vertrouwen in media en journalistiek? Dat waren de hoofdvragen tijdens deze goed bezochte avond, ondanks de concurrentie van GoAhead Eagles dat zijn laatste thuiswedstrijd van het (succesvolle) seizoen speelde. Prof.dr. Irene Costera Meier, als emeritus-hoogleraar Journalistiekstudies verbonden aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en met een bijzondere aanstelling aan de universiteit van Bergen in Noorwegen, geldt internationaal als expert op het gebied van mediagebruik door jongeren. Al jaren volgen zij en haar collega’s hoe jongeren (16 tot 24 jaar) het nieuws volgen en hoe de groep 40 tot 65 jaar dat doet.

Een voor de hand liggende conclusie is dat jongeren dat in hoge mate via sociale media doen, en niet meer zoals de oudere generaties via traditionele media als tv, radio en krant. Om wat wisselwerking met de zaal te entameren vroeg zij alle bezoekers een paar minuten met elkaar te praten over de vraag: wat doe je als eerste ’s ochtends om te achterhalen wat het nieuws is. Dat leidde van het ene op het andere moment van aandachtige stilte tot luid geroezemoes in de zaal. Onderzoek leert dat de meeste jongeren als eerste hun telefoon checken op (in deze volgorde) whatsapp, instagram, snapchat en tiktok. De oudere groep begint met professioneel nieuws, dan e-mail, whatsapp en tenslotte facebook. Voor wat er speelt in de wereld raadplegen jongeren sociale media (vaak berichten via vrienden en familie) en daarna nieuwssites. De oudere groep gaat eerst naar nieuwssites, daarna tv en dan sociale media. Of anders geformuleerd: jongeren kijken naar het aanbod via hun media (“als iets echt belangrijk is, hoor ik het wel”), ouderen gaan zelf op zoek naar het nieuws. Over ontwikkelingen in de wereld praten in familiekring en onder vrienden kan helpen om jongeren meer te betrekken bij nieuws.

Verandert de nieuwsgaring bij jongeren als ze ouder worden? Dat blijkt niet het geval in de jaren dat het onderzoek van Costera Meier loopt. Sociale media blijven hun belangrijkste bron van informatie. Opmerkelijk is dat jongeren professionele media, hoewel ze ze niet raadplegen, wel vertrouwen, en meer dan sociale media. Als ze daar nieuws vinden, checken ze vaak bij zoekmachines of het klopt. Het vertrouwen in nieuws blijkt bij jongeren en ouderen vrijwel gelijk. Wantrouwen in de nieuwsmedia ligt in beide groepen stabiel rond 6%, wat best laag is, gezien de indruk die veel journalisten wekken. Dat komt door de aard van de journalistiek: ophef en gedoe vinden journalisten interessanter dan ‘stil, goed’ nieuws.

Costera Meier stipte vervolgens een ander punt aan: wat is nieuws en hoe belangrijk is het? Traditionele media doen vaak verslag vanuit gevestigde maatschappelijke structuren en frames. Dat ervaren veel jongeren (en ook ouderen) als te serieus en saai. Jongeren willen weten wat er in de wereld gebeurt. Dat kan groot nieuws zijn, maar ook alledaags of grappig. Dit is uit eerder onderzoek, met name ook van Costera Meier en collega’s, al lang bekend. Het is bijvoorbeeld al jaren terug te zien in de mix van serieuze en lichte berichten en korte en langere items in het NOS Journaal. Jongeren hebben ook behoefte aan uitleg. Costera Meier heeft bijvoorbeeld aan de wieg gestaan van het bij jongeren populaire NOS stories. Ze pleitte dan ook voor meer aandacht in journalistenopleidingen voor de vraag hoe je als nieuwsmedium interessant wordt voor jongeren, veel belangrijker dan de gebruikelijke vraag hoe je jongeren bereikt. Je moet als journalist weten wat er speelt in je publiek en hoe daaraan tegemoet te komen. Costera Meier noemde nu.nl als een site die goed ligt bij jongeren, net als nos.nl.

In de discussie onder leiding van Ilse Roelofsen bleek dat podcasts maar een kleine rol spelen in nieuwsvoorziening. Vanuit de zaal kwam onder andere aan de orde hoe het zit met de leeftijdsgroep 24 tot 40 jaar, die in de lezing gemist werd. Die groep heeft het, zo blijkt uit onderzoek, gewoon veel te druk om aandacht te hebben voor nieuws. Deze groep zit het laagst in nieuwsgebruik.

Het duurde lang voor de belangrijkste vraag van de avond aan de orde kwam: hoe houd je nieuwskanalen betrouwbaar als geld verdienen de dominante drijfveer achter die kanalen is of wordt? Als alles door polarisatie en sensatie ingericht wordt op clicks? Als er geen onderscheid meer is tussen feit en verzinsel? Dan komt ons democratisch stelsel in gevaar. Costera Meier had er niet echt een antwoord op, maar put hoop uit het al gemelde feit dat nu.nl en nos.nl bij jongeren populair zijn.

Dubio verzorgde zoals gebruikelijk de muziek.

Tekst Ynte Schukken en Huub Eggen, fotografie Huub Eggen.

« bekijk ook de aankondiging van deze avond

« terug naar overzicht terugblikken 2025