11 mei 2023

Pascal Peterman

Nederland, en ook de Europese Unie, hebben de ambitie tot 2030 het bestaande bosareaal uit te breiden. Nederland met 37.000 hectare (bij de 370.000 hectare die er nu is), de Europese Unie met een miljard bomen. Van dat laatste getal was Pascal Peterman, werkzaam bij adviesbureau Ecogroen en specialist op het gebied van bosontwikkeling en ecoducten, niet onder de indruk. Een bos is iets anders dan wat bomen bij elkaar, zo stelde hij. Zijn verhaal draaide dan ook om het veelzijdige ecosysteem dat een bos is, en wat voor soort bos je in Nederland erbij zou willen krijgen.

Wat voor bos hoort eigenlijk van nature bij Nederland? Pascal Peterman schetste de geschiedenis van het bos in Nederland sinds het einde van de laatste ijstijd, zo’n 10.000 jaar geleden. Bos begint altijd met het opkomen van pioniersoorten. Bij ons waren dat vooral berk en den. Daarna volgden andere soorten zoals hazelnoot, eik, es en linde, en tenslotte ook beuk en haagbeuk. Al met al waren er in Nederland ongeveer 33 typen bos. Uiteindelijk raakte ongeveer 50% van wat nu Nederland is bedekt met bos. Vanaf zo’n 3000 jaar geleden begon hier de permanente bewoning en zijn bossen gekapt en namen kruidenrijke terreinen toe. Rond 1850 werd het dieptepunt van de bosbedekking van Nederland gemeten, met ongeveer 2% van het landoppervlak. Er was in die periode veel landbouw en veel begrazing, vooral ook door schapen die jonge boomloten wegvraten zodat er heidevelden ontstonden. Ook is altijd veel hout gekapt als brandstof en bouwmateriaal. Vanaf eind 19e eeuw is het oppervlakte aan bos weer langzaam toegenomen, tot ongeveer 11% van het landoppervlak nu.
 
De dieren in die bossen waren beren, elanden, edelherten, wilde zwijnen en ook wolven. Bevers hebben veel invloed gehad op de bosontwikkeling. Bevers zorgen voor open plekken en natte gebieden, die zeer rijke ecosystemen worden. De gebieden blijven nog lang bestaan nadat de bever naar een andere locatie is vertrokken.
Rond 1870 is het laatste oerbos van Nederland verdwenen. Dat was het Beekberger Woud bij Beekbergen. Dit laatste oerbos werd opgekocht en ontgonnen door Barend van Spreekens. Zijn kleindochter Kitty van Spreekens woont nog steeds in de regio en maakt zich sterk voor de herontwikkeling van het bos.

Klimaatverandering heeft voornamelijk door meer droogte impact op het bos. Vooral in aangeplante bossen met veel fijnspar leidt droogte tot bossterfte. De fijnspar is geen inheemse boomsoort voor Nederland. Inheemse bomen kunnen eigenlijk goed tegen hitte en droogte, omdat ook in het verleden er perioden met hogere temperaturen zijn geweest en ze zich genetisch daaraan hebben aangepast. Stikstofneerslag is wel nadelig voor de bossen, maar eigenlijk is bos vrij goed in staat om daar mee om te gaan, aldus Peterman.

Peterman is een groot fan van bossen. Bos en dus ook bosontwikkeling heeft een hele serie voordelen. Bos is waardevol voor het vastleggen van CO2 zolang je het niet verbrandt of laat verrotten. Hout uit bossen is een goede bron voor de bouw, bossen bieden verkoeling, voedselbossen zorgen voor voedsel, bossen geven de mens ook veel plezier door recreatie en rust, en bossen zijn biodiverse biotopen, die bijdragen aan het blijven bestaan van talloze organismen, klein en groot. Nieuw aan te leggen natuurbos heeft idealiter al deze elementen in zich. Recent hebben Peterman en collega’s als experiment rond Apeldoorn een drietal nieuwe (nog kleine) bospercelen aangelegd. Hij pleit vooral voor het gebruik van inheemse soorten en autochtone bomen. Autochtone bomen zijn gekweekt uit genetisch materiaal dat in Nederland groeit. Met een video liet Peterman zien hoe met de nodige kunstgrepen een bos wordt aangelegd dat er niet aangeharkt maar natuurlijk uitziet.
Na de pauze leidde Ynte Schukken de discussie met de zaal, die ondanks de afwijkende dag waarop het Science Café plaatsvond als vanouds goed was gevuld, met een bovendien zeer in het onderwerp geïnteresseerd publiek, zoals uit de vragen bleek.

Veel belangstelling bleek er te zijn voor het proces van aanleggen van nieuw natuurbos. Peterman ging vooral in op de soortkeuze en het vinden van autochtone jonge bomen. Deze bomen worden besteld bij Staatsbosbeheer die een eigen kweek heeft. Het duurt wel drie jaar tussen bestelling en levering, dus er moet wel op tijd besteld worden.
Er waren ook vragen over de waarde van cultuur-historische natuur zoals heide en zandverstuivingen die eigenlijk niet echt in Nederland thuishoren. Dat zijn vooral door menselijke activiteit ontstane terreinen. Moeten we die wel in stand houden? Peterman was voorzichtig in het formuleren van zijn antwoord, maar vond de uitgaven die gepaard gaan met deze cultuur-historische natuur niet echt goed te verdedigen. Bosontwikkeling zou logischer zijn.
Ook over de groei en het belang van voedselbossen bleek Peterman een mening te hebben. Hij zou graag zien dat er meer voedselbossen ontwikkeld worden. Het is nog wel een dure manier van voedsel produceren, maar eigenlijk zouden we daar als samenleving voor moeten kiezen.

Maarten van Veen, bekend onder zijn artiestennaam De Reisgenoot, zorgde voor mooie muziek.

Tekst Ynte Schukken en Huub Eggen, fotografie Huub Eggen.

« terug naar overzicht terugblikken

« terug naar overzicht terugblikken 2023