in de kroeg
Manon den Dunnen
Spreker Manon den Dunnen, Strategisch Specialist Digitaal bij de politie, werkt daar aan het duiden van digitale ontwikkelingen en het effect van deze ontwikkelingen op de samenleving en de rechtstaat. De rol van de politie is dat zij de waarden van de rechtsstaat bewaakt. Manon nam het publiek trouwens meteen voor zich in door te vertellen dat ze een fan van Deventer is, hier graag komt en van de boekenmarkt houdt.
Ze startte met een paar filmpjes waarin we Bruce Willis en Tom Cruise zagen optreden. De een in het Russisch, de ander via een dubbelganger waarbij een zogeheten face swap was gebruikt. Beide zijn voorbeelden van synthetische media die gegenereerd of gemanipuleerd worden met kunstmatige intelligentie. Deze synthetische media worden zowel illegaal als legaal gebruikt. Een legale toepassing is bijvoorbeeld het gebruik van gedigitaliseerde stemgeluiden die toegepast worden bij mensen die hun stem verliezen, bijvoorbeeld bij ALS-patiënten.
De toepassing van stemgeluiden wordt door kunstmatige intelligentie steeds beter, de teksten die daarbij gebruikt worden zijn ook steeds professioneler. Geen blikkerige stemmen meer die gebrekkig geformuleerde teksten oplezen. Professioneel geproduceerde teksten horen we bijvoorbeeld bij online verkooplijnen, waar ze kunnen worden toegepast als een oplossing voor personeelstekorten. Ze worden echter ook ingezet voor afpersing, oplichting en het delen van desinformatie. Criminelen kunnen deze nep-stemmen zelfs gebruiken om een alibi te creëren door virtueel op twee plekken tegelijk ‘aanwezig’ te zijn. Hoe beter gemaakt, hoe vertrouwenwekkender, en dus hoe groter de kans op misleiding door kwaadwillenden. Hoe kun je nog echt van synthetisch of ‘fake’ onderscheiden? Wat is een foto op een identiteitsbewijs dan nog waard? Hoe betrouwbaar zijn beelden en stemmen nog in bewijsvoering voor rechtszaken? Het is duidelijk dat deze ontwikkelingen steeds relevanter worden voor de politie.
Na deze toch wel enigszins angstaanjagende schets van de synthetische media nam Den Dunnen het publiek mee in het opbouwen van een gezonde kritische houding richting de verschillende media. In alle gevallen is het goed om een gezond wantrouwen te hebben, zo betoogde ze. Laat je niet vangen door de bekende ‘fear of missing out’, of bijvoorbeeld onder druk zetten door een telefonische verkoper. Stel vragen aan de persoon die contact opneemt, bij voorkeur vragen naar een bekende weg, iets wat de verkoper zou moeten weten, bijvoorbeeld een gezamenlijke herinnering. Vraag hulp aan iemand of geef aan dat je eerst wilt overleggen: twee personen zijn moeilijker voor de gek te houden dan een. Er zijn ook websites met handige tips, zoals www.mediawijsheid.nl, www.Digitalks.eu of www.jarnoduursma.nl.
De discussie na de pauze startte met de vraag of we ooit nog wel iets kunnen vertrouwen. Den Dunnen was daar eigenlijk best positief over. Veel fakes zijn toch wel makkelijk te ontmaskeren. Altijd goed is om meer accent leggen op directe menselijke contacten, mensen opzoeken en gewoon een praatje maken. Daar is geen fake tegen opgewassen.
Een andere vraag was hoe je gezond wantrouwig kunt zijn. Den Dunnen stipte een paar aspecten aan. Voor nieuws zijn de vertrouwde journalistieke bronnen belangrijk, zoals de NOS, kranten en betaalsites waar goede journalistiek wordt bedreven. Laat je bij commerciële contacten nooit onder druk zetten. Stel extra vragen en zorg ervoor dat je een paar extra stappen zet: vraag om de beller terug te kunnen bellen en vraag schriftelijke bevestiging op vragen die je stelt.
Op een vraag of de politie deze ontwikkelingen kan bijbenen, gaf Den Dunnen aan dat het voor de politie wel almaar ingewikkelder wordt. Het aantonen van authenticiteit wordt steeds moeilijker en technischer. Gelukkig blijkt dat Nederland veel talent op dit gebied in huis heeft. De cybercrimeteams in Nederland doen het heel goed en ze hebben internationaal een uitstekende reputatie. Omdat ook de schimmige onlinewereld zich voortdurend technisch verder ontwikkelt, is het volgens Den Dunnen voor de politie in elk geval een grote uitdaging om een technische voorsprong te houden.
De muziek werd verzorgd door Vera Bon, lid van de Balkonbeweging.
Tekst Ynte Schukken, fotografie Huub Eggen.