10 november 2021

prof. dr.  Henri Leuvenink

Het was geen volle avond, maar wel een inspirerende. Er staan, zo begon prof.dr. Henri Leuvenink, verbonden aan het Transplantatiecentrum van het Universitair Medisch Centrum Groningen, momenteel 1271 mensen op de wachtlijst voor een transplantatie van bijvoorbeeld een nier, lever, hart, alvleesklier of long. In de afgelopen tijd zijn 1751 mensen van die wachtlijst afgegaan, 1313 vanwege een transplantatie, 301 om andere redenen, maar ook 137 personen die voortijdig overleden. Dat laatste zou je natuurlijk graag willen voorkomen.

Hibo Hussein is één van de 1313 mensen die tijdig een orgaantransplantatie konden krijgen. Ze was met Leuvenink meegekomen en vertelde in een mooi persoonlijk, soms emotioneel verhaal, hoe het is om te wachten op een geschikt donororgaan en daarna te leven met het orgaan van iemand anders.

Donoren van menselijke organen zijn, ondanks de nieuwe donorwet, zeldzaam: ongeveer 250 per jaar. Dat komt omdat een donor eigenlijk heel gezond moet zijn en onder heel gecontroleerde omstandigheden, bij voorkeur op een IC afdeling, moet overlijden. Dat gebeurt, gelukkig zou je zeggen, maar heel weinig. Het betekent wel dat er een enorm tekort is aan donoren. Vandaar dat er veel gewerkt wordt aan alternatieven voor mensen als donoren. Denk aan apparaten die bijvoorbeeld de hartfunctie overnemen, het opkweken van stamcellen die geïnjecteerd kunnen worden in bijvoorbeeld de hartspier, of het gebruik van dieren om organen beschikbaar te maken. De dieren, vooral varkens, kunnen mogelijk gebruikt worden om menselijke organen in te laten groeien of om als donor te dienen van een varkens-eigen orgaan. Vooral over dieren als donor ging de rest van de avond.
                
Een menselijk orgaan laten groeien in een varken kan door een varkensembryo te injecteren met stamcellen van de patiënt. Als het varken verder groeit, groeit het menselijke orgaan binnen het varken mee. Deze techniek is wel gelukt met stamcellen van een ander varken, maar tot nu toe nog niet met stamcellen van mensen in een varken, ook vanwege ethische argumenten. Tot nu toe zijn experimenten alleen uitgevoerd tot de grootte van een 28 dagen oud embryo en daarna afgebroken.

Om een varkensorgaan te kunnen transplanteren in mensen zijn genetisch gemodificeerde varkens nodig. Deze varkens missen een aantal genen die leiden tot afstotingsreacties bij de mens. Recentelijk is in de VS voor het eerst met nadrukkelijke toestemming van de familie een varkensorgaan getransplanteerd bij een mens die al hersendood was. Het varkensorgaan is 54 uur in leven gebleven, waarna de betreffende persoon is geëuthanaseerd. Op dit moment zijn dier-orgaandonaties in Nederland niet toegestaan, maar wel in de VS en Japan. Ook onderzoek op dit gebied mag in Nederland niet.

Na de pauze volgde een levendige discussie, bij afwezigheid van James van Lidth de Jeude geleid door Jeroen Wiegertjes. Speciaal voor de discussie en de argumenten die daarin voorbijkwamen waren twee onderzoekers van het Rathenau Instituut in Den Haag aanwezig. Het instituut organiseert landelijk een dialoog over dit onderwerp.

Vanuit het publiek waren er veel bedenkingen over het gebruik van dieren, op ethische gronden, maar ook bijvoorbeeld vanwege de vraag of er dierlijke ziektekiemen vanuit het varken naar de mens kunnen overgaan. Daarnaast waren er ook zorgen over de genetische vermenging van mensen en dieren zoals dat kan optreden bij het injecteren van stamcellen. Een vraag vanuit de zaal ging daar nog verder op in: wanneer is een dier nog een dier? Als veel organen vanuit menselijke stamcellen komen, wordt een dier dan een mens? Deze vraag kon natuurlijk niet beantwoord worden, maar gaf wel heel scherp aan welke grote ethische kwesties er zijn als dieren als orgaandonoren worden gebruikt. Een ander punt van discussie ging over de integriteit van het dier. Mogen we dieren uitrusten met menselijke organen, mogen we dieren genetisch modificeren omdat ze dan als donor kunnen worden gebruikt? De vraag of mensen boven dieren staan, of ze belangrijker zijn dan dieren, werd door de meeste mensen wel met een ‘ja’ beantwoord, maar toch ook niet unaniem.
Het was duidelijk dat er nog veel gesproken gaat worden over het gebruik van dieren als orgaandonoren. Dit was een waardevolle avond om de complexiteit van die discussie te kunnen bevatten.

De muziek van de avond werd verzorgd door Liroy Nevshan.

Tekst Ynte Schukken, fotografie Huub Eggen.

« terug naar overzicht terugblikken