14 november 2018

prof. Roel Coutinho

Uitbraken van ‘nieuwe’ ontwrichtende infectieziektes en een dalende vaccinatiegraad tegen kinderziektes als mazelen, bof en kinkhoest. Daarover sprak een bevlogen Roel Coutinho, oud-hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en oud-directeur van het centrum infectieziektebestrijding van het RIVM in Bilthoven. Als voorbeeld van ‘nieuwe’ infectieziektes liet Coutinho HIV (AIDS), ebola, Q-koorts, SARS en MERS de revue passeren. Het zijn voor onderzoekers geen nieuwe ziektes, maar uitbraken sinds de jaren ’80 hebben de wereld er wel geregeld door op zijn kop gezet.

Dieren blijken in veel gevallen de dragers te zijn van van de bacteriën en virussen die deze ziektes overbrengen. Steeds blijkt dat door intensief contact tussen mens en dier het micro-organisme naar de mens wordt overgedragen en zich dan verder onder mensen verspreidt. Vroeger leidde dat tot beperkte uitbraken en kwam de ziekte buiten het besmette gebied nauwelijks voor. Tegenwoordig is dat anders. Coutinho liet met tal van cijfers zien dat de veranderende wereld daar een grote rol in speelt.

Neem de Q-koorts. Tot de jaren ’70 van de vorige eeuw werden in Nederland nauwelijks geiten gehouden en dan vooral als hobbydieren. Daarna werd het – om diverse economische en maatschappelijke redenen – big business. Het aantal geiten nam toe van nog geen 7500 in 1976 tot rond 600.000 op dit moment (gegevens van het CBS). Er zijn nu grote geitenhouderijen, vooral in Noord-Brabant. Dat vergroot de besmettingskans van de dieren onderling en zorgt ervoor dat er grote uitbraken op de bedrijven kunnen zijn. Er wonen ook steeds meer mensen dicht in de buurt van die geitenbedrijven. De kans dat mensen dan besmet worden is daardoor opeens veel groter geworden. Gemiddeld woont zo’n 90% van alle mensen in Nederland op zo’n vijf kilometer van een grote veehouderij. Daarmee krijgen ziektes die van dier op de mens overgedragen kunnen worden opeens veel meer kans. Vergelijkbare voorbeelden van bedrijvigheid met veel dieren in een omgeving met veel mensen gaf hij uit China (SARS) en Saoedi-Arabië (MERS). Daar komt de enorme reislust van mensen nog bij, en zo kunnen besmettingen zich in snel tempo over de hele wereld verspreiden. Hoge medische kosten en een soms flinke economische ontwrichting zijn het gevolg.

In het tweede deel van zijn praatje ging Coutinho uitvoerig in op het Rijksvaccinatieprogramma (RVP). Door de opkomst van kritiek op het vaccineren van kinderen daalt bij ons (maar ook in tal van andere landen) de vaccinatiegraad. Ziektes die goed onder controle waren krijgen daardoor weer de kans de kop op te steken. Ook in de discussie na de pauze ging het vooral hierover. Er bleken verscheidene artsen met verschillende specialismen en mensen uit de jeugdgezondheidszorg in het publiek te zitten, waardoor de discussie levendig en met veel kennis van zaken gevoerd werd. Coutinho betoogde dat kinderziektes als onschuldig gezien worden omdat er nauwelijks meer kinderen zijn die deze ziektes krijgen en het publiek dus niet meer ziet wat zo’n ziekte doet. ‘Wie heeft er wel eens een kind met difterie gezien?’ vroeg hij aan de zaal. Eén aanwezige longarts en Coutinho zelf. ‘Het is een hele nare ziekte!’ Zelfde vraag over complicatie bij mazelen. Eén kinderarts in de zaal en Coutinho zelf. ‘Kijk naar wat er momenteel in Venezuela gebeurt waar de gezondheidszorg is ingestort: al die ziekten steken weer de kop op.’ Coutinho pleitte er voor om ouders met kinderen die zwaar door zo’n ziekte zijn getroffen in de media hun verhaal te laten doen. ‘Dat is emotie, maar emotie werkt. We moeten niet bang zijn om dat te gebruiken.’ De echte weigeraars overtuig je niet, zo stelde hij, maar met twijfelaars moet je meer praten. Dat werd mooi geïllustreerd door een bezoeker die door zijn vraag een felle discussie uitlokte, maar vervolgens vertelde dat hij zo’n twijfelaar was die zich had laten overtuigen. Het ondersteunde de boodschap van Coutinho dat je moet ingaan op de zorgen van kritische ouders door transparant te zijn over bijwerkingen en goed uit te leggen waarom en wanneer je vaccinaties geeft.

Tot slot hield hij een pleidooi voor de griepprik. Hij raadde iedereen die in een risicogroep zit zich te laten inenten. Ook al is het vaccin maar voor 40% werkzaam, het beschermt je wel voor die 40% – en griep draagt elk jaar zichtbaar bij aan de zogeheten oversterfte. Op een vraag uit het publiek of vaccinaties niet toch het immuunsysteem van baby’s aantasten en allerlei aandoeningen als allergieën en autisme veroorzaken, reageerde Coutinho fel. De relatie met autisme noemde hij pure onzin en herinnerde eraan dat de gegevens in het artikel (in een befaamd medisch tijdschrift nog wel) over dit verband achteraf verzonnen bleken te zijn, het artikel teruggetrokken is en dat de auteur zelfs uit de medische stand was gezet. Over de belasting door vaccins was Countinho al even helder. ‘Een pas geboren kind wordt overspoeld door bacteriën en virussen uit de omgeving, het heeft ook al antistoffen van de moeder meegekregen en wat er dan nog aan vaccinaties bijkomt, valt hierbij volkomen in het niet.’

De avond werd door Merel Gray muzikaal omlijst met mooie luisterliedjes.

Over ons afweersysteem publiceerde de Stichting Biowetenschappen en Maatschappij onlangs een zeer informatie overzichtsboekje.

Tekst en foto’s Huub Eggen.