8 februari 2017

dr.ir. Mariken van der Lubben en dr. Pita Spruijt

Na de lezing van januari over darmbacteriën waarin het onderwerp antibioticaresistentie al even was aangestipt, sloot de lezing van deze maand daarop aan met een duolezing van microbioloog Mariken van der Lubben en socioloog Pita Spruijt, beiden verbonden aan het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Na enige aanloopproblemen met een paar filmpjes, die we uiteindelijk achteraf te zien kregen, ging Van der Lubben van start met haar deel van de lezing, waarin ze inging op de aanpak van het probleem van de antibioticaresistentie. Dat probleem doet zich volgens haar niet zozeer voor als een heel acuut gevaar, met grote Ebola-achtige uitbraken van gevaarlijke bacteriën, maar meer als sluipmoordenaar die zich ongemerkt kan verspreiden omdat de dragers er meestal niet ziek van worden. Het eigenlijke probleem zit bij de kwetsbare mensen, die zelfs ziek kunnen worden van wat normaalgesproken als “goede” bacteriën worden aangeduid, als deze resistent zijn tegen antibiotica.

Twee belangrijke pijlers waarop de bestrijding van antibioticaresistentie rust zijn het juiste gebruik van antibiotica en het voorkomen van de verspreiding van resistente bacteriën. In Nederland gaat men goed om met het gebruik van antibiotica, maar er zijn wel landen in Europa waar dat minder goed geregeld is. Wat betreft de verspreiding doet zich de moeilijkheid voor dat dit kan gebeuren zonder dat er symptomen zichtbaar worden. Daarom is goede monitoring noodzakelijk en zogenoemd ringonderzoek onder kennissen en familie van besmette personen.

Bij de aanpak van het probleem zijn zeer veel disciplines betrokken die een grote mate van samenwerking vergen, wat des te lastiger is doordat er niet één probleemeigenaar is, zo vertelde Van der Lubben. Een kamerbrief van de Minister van Volksgezondheid heeft een impuls gegeven aan deze samenwerking, waarin het RIVM zich richt op één van de pijlers van het beleid, namelijk de moeilijke taak van de monitoring en het in kaart brengen van de data. Een andere pijler is het bewaken van een goede ketenzorg, om te voorkomen dat dragers van bacteriën deze verspreiden van de ene zorginstelling naar de andere. Dat maakt de samenwerking tussen de verschillende partijen in de zorg heel belangrijk.

In het gedeelte dat Pita Spruijt voor haar rekening nam zoomde ze uit naar wat meer algemene problemen met wetenschappelijke onzekerheden, en stelde ze zich de vraag hoe je beleidsadviezen kunt geven bij een complex gezondheidsvraagstuk. Drie probleemgebieden waarin ze als socioloog onderzoek heeft gedaan aan de relatie tussen wetenschappelijk onderzoek en beleid, zo vertelde ze, zijn elektromagnetische velden, fijnstof, en antibioticaresistentie. Voor deze onderwerpen geldt dat er geen wetenschappelijke zekerheid is over de precieze gezondheidsrisico’s terwijl er wel vraag is naar beleidsadviezen van bijvoorbeeld het RIVM.

Aan de hand van de simpele voorbeeldvraag over hoe je het beste naar het Burgerweeshuis kunt gaan voor een Science Cafelezing, gaf ze aan dat je daar verschillende antwoorden op kunt krijgen van diverse experts, vanuit verschillende invalshoeken. Hetzelfde gebeurt met vragen op beleidsgebied, en het spreekt eigenlijk vanzelf dat als de vraag complexer wordt, het ook lastiger wordt om tot een eenduidig advies te komen. Antibioticaresistentie is een van die zeer complexe problemen. In haar onderzoek kwam Spruijt tot de conclusie dat er behoorlijk verschillend wordt gedacht over de adviezen op basis van de beschikbare kennis, en ook dat men zich niet zozeer bewust is van de verschillen in denkwijze. Dat is iets wat Spruijt interessant noemde, maar wat eigenlijk ook best verontrustend genoemd mag worden.

Als afsluiting van de lezing werd de zaal gevraagd met hun smartphones mee te doen met een soort quiz over het begrip antibioticaresistentie. Uiteindelijk bleek dat de kennis over antibioticaresistentie in de zaal eigenlijk niet onderdeed voor die van mensen van het RIVM die dezelfde quiz hadden gedaan.
In de pauze konden we genieten van de muzikale klanken van Lune, en daarna kon zoals gebruikelijk de discussie losbarsten. Maar eerst kregen we nog de twee filmpjes te zien die aan het begin van de lezing maar niet wilden lukken. Helaas waren de problemen nog niet geheel opgelost, want we moesten het doen zonder geluid. Gelukkig waren de filmpjes ondertiteld. Eén van de filmpjes toonde een mooie demonstratie van de verspreiding van bacteriën, nota bene op een conferentie met de Europese ministers van Volksgezondheid.

De vragen uit de zaal gaven weer eens aan dat het Science Café altijd een mix van geïnteresseerde leken en mensen uit het veld aantrekt. Zo was er een contingent van de GGD aanwezig, en ook iemand van het UMC Utrecht. Dat zorgde voor een levendig debat, door James van Lidth de Jeude in goede banen geleid. Door de microfoon steevast zelf vast te houden wist hij bacteriële infecties tot een minimum te beperken.

Tekst Peter van Diest, fotografie Huub Eggen.

« terug naar overzicht terugblikken