12 november 2014

dr. Laurien Hakvoort & Geert-Jan Hobijn

De bomen groeien niet tot in de hemel. Maar als je ze in een kerk neerzet, dan zijn ze al een eind op weg. Althans, zo leek het bij de novemberlezing van het Science Café Deventer in de Bergkerk. (Of moeten we, omdat de goedheiligman in het land rondwaarde, de dingen bij hun naam noemen en spreken van de Sint-Nicolaaskerk?)

Wie de kerk binnenliep zag een indrukwekkende hoeveelheid bomen, in grote kuipen opgesteld over de hele lengte van het schip. En wie op dat moment geluk had zag de installatie van de Amsterdamse geluidskunstenaar Geert-Jan Hobijn in werking: een geluid- en lichtspel van in de bomen opgehangen keukenmixers en lampjes dat het “bos” tot leven wekte. Met een mobiele telefoon konden de bezoekers zelf één van de drie composities kiezen die de kunstenaar in een gesproken boodschap presenteerde.

In het kader van de jaarlijkse Kunst+Techniekprijs van het Deventer ingenieursbureau Witteveen+Bos, die dit jaar is toegekend aan Hobijn, organiseerde het Science Café in samenwerking met Witteveen+Bos een duolezing over de invloed op de mens van muziek/geluid.

Allereerst sprak dr. Laurien Hakvoort over het gebruik van muziektherapie in de forensische psychiatrie. Ze vertelde dat muziek zelf geen therapie is maar dat de meest karakteristieke aspecten van muziek wel kunnen worden gebruikt in therapie. Zo heb je bijvoorbeeld het verbazingwekkende fenomeen dat mensen met afasie, een hersenaandoening waarbij het spraakvermogen ernstig kan worden belemmerd, nog wel in staat blijken te zijn om te zingen. Laurien vertelde een anekdote over een patiente van haar die helemaal opleefde bij het horen, en kunnen meezingen van het liedje “Eéééén kopje koffie!”. Lauriens gehoor in de kerk zat overigens ook meteen rechtop, omdat ze haar verhaal illustreerde door het ook echt te zingen.

Maar ze liet het publiek zelf ook participeren in een muzikale oefening, al ging het vooral om ritme. Laurien klapte bepaalde ritmes die de zaal moest herhalen. Ze toonde aan dat we vrij gemakkelijk op het verkeerde been kunnen worden gezet door bepaalde ritmische patronen te doorbreken. Ook vertelde ze dat voetbalteams die voor een wedstrijd allemaal dezelfde muziek horen als het ware voorbereid worden voor beter samenspel.

Haar onderzoek richtte zich vooral op het effect van muziektherapie in de forensische psychiatrie, met de nadruk op muzietherapeutische woedehantering. Daarbij vertelde ze dat door muziektherapie de aanvallende agressie van patienten afnam en de zelfregulatie toenam. Helaas was de statistische significantie van de gevonden effecten niet erg groot vanwege de kleine aantallen patienten waarop het onderzoek betrekking had.

Na Laurien kwam de gelauwerde kunstenaar aan het woord. Geert-Jan liet zien, aan de hand van een aantal video’s, hoe hij probeert de grenzen op te zoeken van de geijkte patronen waarin mensen zich gedragen in bepaalde omstandigheden. In zijn kunstproject Sonic Therapy vermengde hij bijvoorbeeld de sfeer van een muziekperformance met die van een ziekenhuis, zodat de bezoekers geen referentiekader hadden om te bepalen hoe hierop te reageren, en de beleving daardoor noch die van een concert, noch die van een ziekenhuis was.

Hij liet dia’s en filmpjes zien van zijn kunstprojecten, waaronder installaties met wasmachines en colaflessen, stofzuigers, treinen met ondeugend toeterende machinisten, en groepen tuk-tuks in New Delhi waarvan de chauffeurs de meest fantastische (en vooral verschillende!) verklaringen hadden over wat er gaande was.

In de pauze probeerden bezoekers Geert-Jans composities uit, en zelfs tijdens de vragenronde erna waren de mixers af en toe te horen, tot grote tevredenheid van de kunstenaar.

Na de pauze leidde James van Lidth de Jeude de discussie. Uit de vragen werd duidelijk dat er een gemengd gezelschap was afgekomen op het affiche. Vragen uit het veld voor Laurien werden afgewisseld met vragen van kunstliefhebbers voor Geert-Jan. Aan het einde ontspon zich nog een kleine discussie tussen de beide sprekers over de rol en regulering van agressie in de maatschappij.

De goede gewoonte van Witteveen+Bos en het Science Café Deventer om samen een jaarlijkse Kunst+Techniek-lezing te organiseren in de Bergkerk (pardon, Sint-Nicolaaskerk) heeft wederom een bijzondere editie opgeleverd.

tekst Peter van Diest, fotografie Huub Eggen.

« terug naar overzicht terugblikken