12 maart 2014

prof. dr. Rens Vliegenthart

Timing. Een heel belangrijk begrip in de wereld van de media. Een uitzending over politiek op de ene zender tegenover een populaire quiz op de andere stelt een journaalchef voor grote problemen in een recente aflevering van de Deense televisieserie “Borgen”. In dezelfde aflevering zien we dat timing ook in de politiek een grote rol speelt, als de Deense premier vervroegde verkiezingen uitschrijft en daarmee de oppositie voor het blok zet.

Wat is er dan mooier als alles bij elkaar komt in het Science Café Deventer? Een lezing over de relatie tussen politiek en media een week voor de gemeenteraadsverkiezingen, met de media present in de persoon van een verslaggever van NWSLAB (een site van journalistiekzwolle.nl), dat kun je gerust goede timing noemen. (En soms moet je ook een beetje geluk hebben.)

Anders dan bij de gemeenteraadsverkiezingen kon je deze avond spreken van een goede opkomst: het was best druk in het Science Café, waar prof. dr. Rens Vliegenthart kwam spreken over “mediacratie”, de wederzijdse beïnvloeding van media en politiek. In een rap tempo, en soms met iets te enthousiaste stemverheffing, vertelde Vliegenthart over zijn onderzoek naar de driehoeksverhouding tussen politiek, media en burger. De gedachte is dat de media tegenwoordig een grote rol spelen in de beeldvorming bij de burger, en ook in de houding die politici zich aanmeten.

Een bedenkelijk aspect van de media-invloed is de manier waarop de media omgaan met opiniepeilingen, die volgens Vliegenthart beneden de maat is. Zo kunnen ze vermelden dat de foutmarge in de peilingen één of twee zetels bedraagt, wat ook zo is, om vervolgens een heel item te maken van een zetelwinst van een partij van welgeteld één zetel. Maar ook de bekendste opiniepeiler van ons land, Maurice de Hond, kreeg ervan langs. Volgens Vliegenthart heeft De Hond geen verstand van statistiek, en denkt hij dat zijn peilingen geen foutmarges hebben.

Nu we het toch over statistiek hebben, Vliegenthart liet een groot aantal tabellen en grafieken zien, waardoor zijn verhaal wat aan de abstracte kant bleef. Wat niet wegneemt dat hij wel een duidelijk beeld wist te schetsen van de toenemende invloed van de media door de jaren heen. Dat daarbij de ontzuiling een rol speelde ligt voor de hand, maar dat er een verschuiving plaats vond van politieke logica, via publieke logica, naar media-logica, is wel een opmerkelijk verschijnsel. Vliegenthart vertelde dat de media in toenemende mate hun eigen “events” creëren, en steeds vaker over “horse races” berichten. Daarnaast zei hij dat de media in Nederland niet minder inhoudelijk berichten over de politiek dan twintig jaar geleden, maar dat ze wel vaker de onderwerpen bepalen.

Tot slot ging Vliegenthart ook nog in op de derde relatie in de driehoek: de invloed van de media op de burger. Toen hij aan de aanwezigen vroeg of ze dachten dat zij hun mening lieten beïnvloeden door de media was er maar een handjevol mensen dat een hand op stak. Hij noemde dat het “third person” effect: veel mensen denken dat anderen wel worden beïnvloed, maar dat dit niet geldt voor hen zelf. Volgens Vliegenthart worden we meer beïnvloed dan we denken, o.a. door “agenda setting”. Als in de media veel wordt gesproken over de economie gaan mensen vanzelf denken dat dit iets is waar we ons zorgen over moeten maken.

Na de pauze, waarin DJ Thomas passende muziek verzorgde door nummers te draaien met een politieke boodschap, was het tijd voor vragen en discussie. Enigszins moeizaam kwamen de vragen los, maar James van Lidth de Jeude wist toch de nodige mensen een microfoon voor te houden. Zo vroeg iemand zich af of de kwestie met staatssecretaris Fred Teeven (de deal met een crimineel van veertien jaar geleden) misschien een ingestoken zaak was, zo vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen. Vliegenthart gaf toe dat de timing opvallend was, maar dat het ook best kon zijn dat een journalist gewoon wat beter onderzoek heeft gedaan naar een politiek omstreden figuur, los van de verkiezingshectiek.

Iemand anders vroeg of de lokale media ook een rol spelen in het politieke spel. Vliegenthart vertelde dat de lokale media met het probleem zitten dat het aantal lokale kranten en omroepen de laatste jaren sterk aan het afnemen is. Hij noemde een artikel in de NRC waarin stond dat er in de gemeente Almere vijftig voorlichters werkzaam zijn, maar dat er gemiddeld maar vijf verslaggevers op de publieke tribune zitten bij raadsvergaderingen.

Waarschijnlijk hebben na deze interessante avond zo’n 150 mensen met een andere, beter geïnformeerde kijk de media gevolgd over de aanloop naar de verkiezingen. Aan de timing kan het niet hebben gelegen.

Tekst Peter van Diest, fotografie Huub Eggen.

« terug naar overzicht terugblikken