11 mei 2022: Jan Willem Erisman
Stikstofkeuzes voor de boer: Evenwicht tussen ecologie en economie


Stikstofkeuzes voor de boer: Evenwicht tussen ecologie en economie

Aan grote maatschappelijke problemen hebben we momenteel geen gebrek. De te hoge uitstoot van stikstof is er een van. Dit probleem is extra ingewikkeld omdat het te maken heeft met zowel onze nationale milieu- en natuurdoelen als met onze klimaatdoelen. De politiek weet er weinig raad mee. Dat vergroot de maatschappelijke onrust, die we vooral kennen van de protesterende boeren met hun trekkers, en leidt tot starre tegengestelde opvattingen.

Jan Willem Erisman, hoogleraar milieu en duurzaamheid aan de Universiteit Leiden, doet al 35 jaar onderzoek naar stikstof in het milieu. Hij verkent manieren om de impasse te doorbreken waarin politiek, beleid en uitstoters van stikstof zijn beland. Zijn uitgangspunt is dat je een evenwicht moet vinden tussen ecologie en economie en geen eenvormig landelijk beleid per sector moet gaan voeren. Nederland heeft regio’s die heel verschillend zijn in de aard van hun bodem, waterhuishouding, landschap, natuurkwaliteit en zo meer. Boeren in die gebieden, landbouwers maar vooral veehouders, hebben dus met verschillende omstandigheden te maken. Probeer manieren te vinden, zo stelt hij, waarin je de belangen van de boeren kunt verenigen met die van het gebied waarin ze werken. Een voorbeeld is Schiermonnikoog. Daar hebben veehouders een coöperatie opgericht om met minder dieren voldoende te kunnen produceren, eigen ‘Schier’ kaas te maken, en tegelijkertijd bij te dragen aan biodiversiteit en terugdringen van stikstofuitstoot.

Het is belangrijk, zo zal Erisman betogen, dat de politiek duidelijke doelen voor de lange termijn stelt, een aanpak ontwikkelt waar overheid en boeren het over eens kunnen zijn en dat op basis van gedegen wetenschappelijke kennis over wat er in een gebied wel en niet mogelijk is. Op dat laatste kunnen wetenschappers en boeren elkaar vinden. Erisman gaat dan ook vaak bij boerenbedrijven op bezoek. Binnen de ontwikkelde aanpak moeten boeren de vrijheid krijgen om te kiezen op welke manier ze die doelen willen bereiken, zo vindt Erisman. Gebiedscoöperaties kunnen daarbij in de realisatie van gebiedsdoelen een belangrijke rol spelen. In vrijheid, maar niet vrijblijvend, zo stelt hij. Hierover krijgt hij geregeld kritiek. Natuurbeschermers vinden dat hij niet ver genoeg gaat, boerenorganisaties verwijten hem te weinig oog voor hun belangen te hebben. Hoe opereer je als wetenschapper in zo’n gepolariseerde omgeving? Waar kun je elkaar vinden? Hoe krijg je voor elkaar dat visie voor de lange termijn boven de korte termijn en commerciële belangen uitgaat? Een hele worsteling, zoals uit het verhaal van Erisman zal blijken.

De live muziek zal worden verzorgd door Youp Boelens van de Balkon Beweging.

Tekst Huub Eggen (bronnen: Jan Willem Erisman en interview met hem in “Onderzoek”, nr. 9, voorjaar 2022, NWO), beeldontwerp Martijn Harleman.