10 april 2013: Maarten van Rossem
Obama en de toekomst van Amerika

Als je je woendag 10 april 2013 met zo’n dikke driehonderd andere personen in een zaaltje bevond dat geschikt was voor precies dat aantal mensen, bij een temperatuur die door iemand treffend als “tropisch” werd omschreven, en je hebt je desondanks toch prima vermaakt, dan kan het bijna niet anders of je was in het Science Café in Deventer en genoot van de lezing van niemand anders dan prof.dr. Maarten van Rossem, bijzonder hoogleraar moderne geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. De belangstelling voor deze lezing was overweldigend groot, zodanig zelfs dat er een lange rij mensen voor de ingang van het Burgerweeshuis stond die reikte tot buiten de poort van het binnenplaatsje, en waarvan helaas niet iedereen naar binnen kon. Al om even na half acht waren alle beschikbare zitplaatsen ingenomen waardoor velen de avond staand moesten doorbrengen. Van Rossem, die rond kwart voor acht arriveerde, maakte zich zorgen over de mensen die nog, zo zei hij met enig karakteristiek gevoel voor overdrijving, “in de vrieskou” op straat stonden. Binnen was de temperatuur inmiddels tot de reeds vermelde tropische waarden gestegen, wat Maarten tijdens de aankondiging door Anne Dijkstra van het Science Café bewoog tot het maken van bezwerende gebaren naar de blauwe lampen achter hem. Daarmee zette hij de toon voor wat een zeer amusante avond werd.

De titel van de lezing was “Obama en de toekomst van Amerika”, maar wie denkt dat Maarten zich daardoor op enigerlei wijze beperkt voelde heeft het mis, want als een duizendpoot bewoog hij zich door het retorische landschap in zijn hoofd, daarbij voortdurend zijpaadjes inslaand, terugkerend op zijn schreden, om vervolgens nogmaals zijn gedachten de vrije loop te laten op zo’n beetje elk denkbaar terrein. Dat hij daarbij op zijn geëigende nonchalante wijze de meest hilarische volzinnen uit zijn mouw schudde zal niemand die hem vaker heeft horen spreken verbazen.

Maar tussen de overpeinzingen over verwoestijning, Mark Rutte, de staat van het onderwijs, sociale media, het nieuwe Rijksmuseum, en nog veel meer, was er toch wel degelijk een rode draad over de Amerikaanse politiek te onderscheiden. In zijn analyse ging Maarten in op het verloop van de verkiezingen en de misrekening van de Republikeinen, die in hun campagne alleen gebruik maakten van een lijst met vaste telefoonnummers, waardoor ze volgens Maarten alleen kiezers bereikten die zo ongeveer op sterven lagen. De Republikeinen kwamen er sowieso niet genadig vanaf: Maartens ondubbelzinnige kwalificatie van de Republikeinen als een “partij van halve garen” kun je toch moeilijk als compliment opvatten.

De Democraten pakten het beter aan, met een werkelijk gigantische database over het electoraat waaruit ze allerlei strategische informatie konden halen om uit te vinden hoe ze zoveel mogelijk kiezers konden bewegen daadwerkelijk te gaan stemmen. Uiteindelijk hebben allerlei minderheden massaal gestemd, wat uitpakte in het voordeel van Obama. Hoewel Maarten de Democraten dus in een iets gunstiger daglicht zette, was hij toch tamelijk onverbiddelijk over de Amerikaanse politiek in zijn geheel, dat hij “één van de meest disfunctionele politieke systemen” noemde. Hij illustreerde dit aan de hand van de uiterst merkwaardige manipulaties aangaande de grenzen tussen de kiesdistricten, waardoor de uitslag van een staat totaal anders kan zijn dan je zou verwachten op grond van “normale” grenzen tussen counties.

De discussie na de pauze werd afgetrapt door gespreksleider James van Lidth de Jeude. Hij refereerde aan de aankondiging van de lezing waarin vermeld stond dat Maarten en hij elkaar uit het verleden kenden en dat het publiek er wellicht niet meer tussen kwam met vragen. Hij gaf aan dat men zich geen zorgen hoefde te maken. In eerste instantie ging Maarten, desgevraagd door James, nader in op Obama’s prestaties, zoals de injectie van 800 miljoen dollar in de economie, waar aanvankelijk veel kritiek op was maar die toch wel degelijk zijn vruchten heeft afgeworpen. Ook de redding van Chrysler en General Motors, Obama’s plan voor de ziektekostenverzekering (Obamacare), en Dodd-Frank, een raamwet voor de financiële sector, kwamen aan bod.

Maar ook nu gaf Maarten zich af en toe, weliswaar naar aanleiding van vragen van het Science Cafe-publiek, onbekommerd over aan de neiging tot vrije associatie, wat leidde tot fantasieën over het bezetten van kleine belastingparadijsjes op het vaste land, gevolgd door plannen voor amfibische operaties tegen dito eilanden, en tot zulke onbetaalbare observaties als het feit dat je IQ zich ‘s morgens vroeg nog in het randdebiele stadium bevindt op het moment dat je de Telegraaf leest. Al met al kunnen we spreken van een bijzonder en zeer geslaagd Science Café, zeker in termen van opkomst. Dat de inhoud van de lezing het kader van de titel enigszins overschreed deed niets af aan het informatieve karakter ervan, en voegde zeker toe aan de vermakelijkheid.

DJ Marjolein de Vliegher zorgde voor sfeervolle muziek, met een toer langs typisch Amerikaanse bands als CSN&Y, America en Israel Nash Gripka.

Tekst Peter van Diest, fotografie Huub Eggen.

(Zie ook de aankondiging van deze lezing.)