13 februari 2013: Miko Elwenspoek
Het Human Document Project: op zoek naar een onverwoestbaar archief


Het Human Document Project: op zoek naar een onverwoestbaar archief

Quiz-vraag: Waarmee begon het Science Café haar jubileumavond op 13 februari 2013, de vijftigste in een succesvolle reeks die begon op 7 februari 2008? Om zo’n vraag te kunnen beantwoorden moet je er natuurlijk bij geweest zijn. En vooral degenen die er in de afgelopen jaren vaak bij zijn geweest hadden hier nu profijt van, want het Science Café begon zoals ook deze terugblik begon: met een quiz-vraag. Er waren een paar bescheiden prijsjes te vergeven voor degenen die blijk gaven trouwe bezoekers te zijn, in een korte quiz over het Science Café zelf. De quiz, een Tompouce bedrukt met het Einstein-logo voor iedere bezoeker, en grote vellen aan de muren van de zaal met daarop alle posters van alle avonden sinds het begin: op deze manier wilde het Science Café toch even stilstaan bij wat je inmiddels wel een traditie mag noemen. En daarmee kan deze avond dan ook de archieven in als het vijftigste succes.

Over archieven gesproken: hoe zorg je ervoor dat men over een miljard jaar nog steeds quiz-vragen over het Science Café kan beantwoorden? Over dergelijke kwesties boog Miko Elwenspoek zich in zijn lezing over de “zoektocht naar een onverwoestbaar archief”. Wat begon als een hobby is inmiddels uitgemond in een heus project: het Human Document Project. Het doel hiervan is het onderzoeken van de mogelijkheden om alle menselijke kennis voor miljarden jaren te bewaren. Wat daarbij allemaal komt kijken was het onderwerp van een duizelingwekkende presentatie die Miko vervolgens aan ons voorschotelde. Wat moet je bewaren, hoe bewaar je het, voor wie bewaar je het, in welke vorm bewaar je het: allemaal vragen waar het project zich mee bezig houdt.

In het dagelijks leven maken wij ons zorgen of onze CD’s over tien jaar nog wel afleesbaar zijn, maar Miko rekent liever in miljoenen en miljarden jaren. Zo liet hij ons zien dat over 1 miljard jaar de zon te heet wordt om het leven op aarde nog mogelijk te maken, en nog enkele miljarden jaren later slokt de zon de aarde in z’n geheel op. Alsof dat nog niet genoeg is botst tegen die tijd ook ons melkwegstelsel met zijn naaste buur, de Andromedanevel. Al met al genoeg stof tot nadenken als je wilt dat je archief dergelijke catastrofale gebeurtenissen overleeft.

Waar we het archief in ieder geval niet moeten plaatsen is in Tsjeljabinsk. Dat werd enkele dagen na de lezing wel duidelijk.

Na de pauze, die door DJ Thomas werd opgeluisterd met muziek, brandde het publiek los met vragen. Zoals gewoonlijk trapte gespreksleider James van Lidth de Jeude af met de eerste vraag. Hij vroeg zich af waarom je niet gewoon om de zoveel tijd de hele boel kunt kopiëren. Miko beantwoordde deze vraag met een wedervraag: wie moet dat dan doen? Je hebt helemaal geen zekerheid dat dat op de langere termijn daadwerkelijk gedaan zal worden. DJ Thomas, die in de spotlights zichtbaar geïnteresseerd stond te luisteren, deed ook een duit in het zakje: hoe laat je weten waar het archief gevonden kan worden? Miko opperde dat je een groot gat kan vullen met ijzer als een soort magnetische markering, of je kunt bijvoorbeeld zichtbaar kunstmatige markeringen op de maan achterlaten.

Iemand wilde weten of ook zoiets alledaags als breipatronen in aanmerking komt om te worden bewaard. Miko antwoordde dat alles wat bepaalt wie wij zijn belangrijk is, dus ook breipatronen en vakantiekiekjes. (Dat biedt overigens goede hoop voor het Brei(n)sel van het Kopfestival.) Dit bewoog een bezorgde mevrouw uit het publiek tot de vraag “Echt alles? Elk instapbewijs en zo? Dat kunt u toch niet menen?” Maar Miko was onverbiddelijk: wij moeten geen keuzes maken, alle informatie is in principe waardevol.

Het gebruikelijke kado voor de spreker, de zgn. “invention ruler” met daarop alle belangrijke uitvindingen van de mensheid, leek een goede illustratie van hoe het in ieder geval niet moet met een onverwoestbaar archief: zo’n houten duimstok gaat niet zo erg lang mee volgens Miko. Maar over de fles Science Café-wijn die hij ook overhandigd kreeg was hij nog stelliger: die was helemaal geen lang leven beschoren.

Tekst Peter van Diest, fotografie Huub Eggen.

(Zie ook de aankondiging van deze lezing.)