11 januari 2012: Peter Kuipers Munneke
Gletsjers

Gletsjers worden in de winter aan hun bron gevoed met sneeuw, in de zomer smelten ze aan hun uiteinde af. In een stabiel klimaat houden deze twee processen elkaar in evenwicht: gletsjers hebben een constante lengte. Voor elke gletsjer is dat wel anders, omdat de plaatselijke omstandigheden altijd verschillend zijn. De meeste gletsjers op aarde worden sinds een tijd korter. Systematisch onderzoek met behulp van oude waarnemingen, beschrijvingen, schilderijen, foto’s en dergelijke maakt het mogelijk redelijk betrouwbaar te schatten wanneer het versneld afsmelten van gletsjers is begonnen en hoe dat door de tijd is gegaan. Door de factoren die het afsmelten van gletsjers van bepalen te vangen in een formule kun je er een algemene beschrijving van maken. De verandering van de gemiddelde jaartemperatuur zit in de formule. Je kunt die formule zo herschrijven dat de verandering van de lengte van de gletsjer je vertelt hoe groot de verandering in de temperatuur is. Het waren de enige twee formules die Peter Kuipers Munneke liet zien tijdens zijn boeiende lezing en hij schuwde druk gebarend geen analogie om in gewone taal uit te leggen wat ze betekenen. De uitkomst van dit onderzoek: de temperatuursstijging op aarde die wordt afgeleid uit de smeltende gletsjers is precies even groot als de stijging die uit andere soorten onderzoek volgt. De temperatuur op aarde is sinds 1850 echt met 1,5 graad Celsius gestegen.

Tussendoor vertelde Peter over zijn eigen onderzoek op de Larsen C ijsplaat voor de kust van Antarctica. Met prachtige plaatjes liet hij zien hoe je daar als onderzoeker werkt. Hij doet er zijn onderzoek samen met collega’s van de British Antarctic Survey. Zijn interessantste waarneming: de tenten waarin zij als onderzoekers bivakkeren en de manier van organiseren van hun verblijf is eigenlijk nog altijd hetzelfde als de techniek en de werkwijze van de beroemde zuidpoolonderzoeker Scott van een eeuw geleden. “Men heeft toen heel goed over die expeditie nagedacht.”

De uitermate boeiende avond werd muzikaal begeleid door Martin van de Vrugt, die voor de gelegenheid een duo vormde met de Amerikaanse singer/songwriter Jessica Kilroy. De discussie werd zoals steeds in goede banen geleid door James van Lidth de Jeude. De foto’s zijn van Huub Eggen.