8 juni 2011: Peter-Paul Verbeek
De grens van de mens


De grens van de mens

Prof. dr. ir. Peter-Paul Verbeek is hoogleraar Filosofie van Mens en Techniek aan de Universiteit Twente. Hij doet onderzoek naar de relatie tussen mens en techniek. De grens tussen mens en technologie vervaagt, stelt hij. Met een fragment uit de film ‘Gattaca’ uit 1997 illustreerde Verbeek wat de maatschappelijke gevolgen zouden kunnen zijn als embryoselectie tot in de meest extreme vorm wordt doorgevoerd. Sciencefiction, inderdaad. Toch is embryoselectie al lang mogelijk. Prenatale diagnostiek is zelfs al heel normaal; iedere vrouw krijgt tijdens de zwangerschap enkele malen een echo aangeboden. Het medicijn Ritalin dat wordt gebruikt tegen ADHD zorgt er bij gezonde mensen voor dat hun prestaties verbeteren en dat zij langer en harder kunnen werken. Wetenschappers schijnen het massaal te gebruiken. Met ‘Deep brain stimulation’ kunnen Parkinsonpatiënten een vrijwel normaal leven leiden. Dove mensen kunnen weer horen dankzij een implantaat en zo zijn er vele voorbeelden te noemen.

Dat de mens zich omringt met techniek is niets nieuws. Sinds de uitvinding van de vuistbijl hebben mensen voorwerpen bedacht die het leven makkelijker maken. Technieken die letterlijk ingrijpen ín de mens zijn van meer recente datum.

Bovendien gaan technische ontwikkelingen de laatste decennia enorm snel. Wat ooit sciencefiction was is al mogelijk of wordt binnenkort mogelijk. De grens tussen mens en techniek vervaagt.  Voor veel mensen is dit een beangstigende gedachte.  Bioconservatieven zijn bang dat de mens zijn autonomie verliest.  Anderen, de transhumanisten, zijn van mening dat alle middelen zijn toegestaan om de mens te verbeteren en stellen zelfs dat het immoreel  zou zijn om de mens verbeteringen te onthouden.

Techniek zorgt er ook voor dat we verantwoordelijkheid moeten nemen voor zaken die voorheen gewoon gebeurden . Als door middel van prenatale diagnostiek een ernstige afwijking bij de baby wordt geconstateerd, staan de ouders voor de zware keuze om de zwangerschap af te breken of niet.  En wat als het mogelijk wordt om hartkwalen te genezen en de leeftijd van de mens wordt opgerekt? Moeten we dan het recht krijgen om het moment van onze dood zelf te kiezen?

En nu een antwoord op de vraag: is er een grens aan de mens? Peter-Paul Verbeek stelt dat mens en techniek nu eenmaal zijn verweven. Grenzen verschuiven en ontwikkelingen gaan snel. Dat betekent echter niet dat we alles maar over ons heen moeten laten komen. Het gaat er om dat we begrijpen wat techniek met ons doet. De mens moet zelf verantwoordelijkheid nemen, de ontwikkelingen kritisch volgen en de technische mogelijkheden op een positieve manier gebruiken.

James van Lidth de Jeude was weer onze gespreksleider. DJ Thomas verving onze huisband Yes Indeed. Foto’s Annemarijn Walberg