10 maart 2010: Nico van den Brink
Nanotechnologie, gevaar voor het milieu?

1 miljoen nanometers gaan er in 1 millimeter. Terwijl je dat hardop voorleest groeit een haar 10 nanometer. Over zaken van dit formaat gaat het in de nanotechnologie. Op 10 maart was er een bijzondere avond waarbij Science Café Deventer deel uitmaakte van de landelijke Nanokaravaan. Bij ons kwamen de mogelijke gevaren voor het milieu aan bod. Dr.ir. Nico van den Brink doet hier onderzoek naar bij Alterra, Wageningen, en vertelde ons over de stand van zaken.

Effecten van nanodeeltjes op het milieu zijn nog nauwelijks bekend. Nu al komen deeltjes van dit formaat onbedoeld voor, bijvoorbeeld als bijproduct bij verbranding of bij het slijten van autobanden. De verwachting is dat de concentraties in de toekomst veel hoger worden, ook met bewust gemaakte nanodeeltjes, in een toenemend aantal producten. Waren dit er in 2005 nog 54, in 2009 waren er al meer dan 1000 producten met nanodeeltjes. Ze worden toegepast in kleding, voedselverpakkingen, autoconstructies, sportartikelen, de gezondheidszorg, landbouwartikelen en zonnecellen. De plek waar we het meest kans maken nanodeeltjes tegen te komen is onze eigen badkamer: in al onze smeerseltjes. Bepaalde nanodeeltjes maken de smeersels smeerbaarder, andere deeltjes zorgen ervoor dat onze zonnebrandcrème doorzichtig wordt. Hoe deze deeltjes in het milieu komen? Tijdens productie als bijproduct, door slijtage tijdens gebruik en als afval na gebruik.

Is dit erg? Bij kleine percentages waarschijnlijk niet. Maar bij stijgende productie zal de milieu belasting hoger worden. Van den Brink doet onderzoek naar de effecten van hogere concentraties op wormen. Wormen zijn erg belangrijk voor de bodem. Het blijkt dat volwassen wormen niet dood gaan bij hoge concentraties maar de kleintjes hebben wel minder overlevingskans en de reproductie neemt ook af.

Is dit genoeg om te zeggen dat nanodeeltjes gevaarlijk zijn? Nee, zegt Van den Brink. We moeten kijken naar de classificatie van deeltjes, hun gedrag in het milieu en hun gedrag en effect in organismen. Belangrijk is een acceptabele blootstelling vast te stellen en een voorspelde blootstelling. Als de voorspelde blootstelling hoger is dan de acceptabele blootstelling is er risico, anders niet. Of, anders bekeken, ‘risico is het effect maal de kans dat het gebeurt’. Het blijkt alleen dat we nog maar weinig inzicht hebben in de effecten en de kansen. Van den Brink ziet hierdoor geen reden voor paniek. “We zien al wel de voordelen, (nog) niet de nadelen. Daar is meer onderzoek voor nodig.”

In de discussie onder leiding van James van Lidth de Jeude werd hierover door gepraat. Bij nieuwe technologieën zien we vaak de risico’s pas achteraf die we vervolgens moeten saneren, denk maar eens aan asbest. Van den Brink beaamt dat de risico’s proactief moeilijk in te schatten zijn maar er kan (door onderzoek) wel steeds sneller gereageerd worden dan vroeger.

De avond werd omlijst door de muziek van TriTone. Al even pittige materie, maar niet op nanoniveau. De, zelf ook wetenschappelijke, muzikanten werden enthousiast ontvangen, ondermeer door de spreker.

Heb je deze avond gemist? Of wil je nog eens terughoren wat er gezegd is? In het kader van de Nanokaravaan werd deze avond gefilmd. Zie het filmpje hierboven. De livestreams van de andere Science Cafés kun je bekijken via www.sciencecafe.nl. En de karavaan trekt nog verder…