12 juni 2013: Rudi de Vries
Kuifje en de Ontwikkeling van de Stripcultuur


Kuifje en de Ontwikkeling van de Stripcultuur

Het Science Café stond deze keer in het teken van stripverhalen. In de zaal waren Lucky Luke, Asterix, Kuifje, en vele andere stripfiguren aanwezig. Dat wil zeggen, ze waren aanwezig in de gedachten van de vele stripliefhebbers en -kenners die waren afgekomen op het spannende affiche met de titel “Kuifje en de Ontwikkeling van de Stripcultuur”. Voor de zaal stond econoom dr. Rudi de Vries, die kwam vertellen over zijn onderzoek naar de co-evolutie van stripverhalen en dito uitgeverijen. Hij vertelde er direct bij dat het niet heel veel over Kuifje zou gaan, maar dat men hem zelf een beetje moest zien als een soort Kuifje, een onderzoeker die de stripcultuur onder de loep nam.

Toch kregen we nog wel even een korte blik op een stukje geschiedenis van de Kuifje-strip, waarbij aangestipt werd dat het contact met een Chinese fan voor Hergé, de geestelijk vader van Kuifje, een omslagpunt was in de ontwikkeling van deze strip. De fan werd verstript in de persoon van Chang in het verhaal “Kuifje en de Blauwe Lotus”.

Als je het hebt over co-evolutie, dan is het verband met de biologie natuurlijk snel gelegd. Daarin is de term ‘co-evolutie’ gedefinieerd als de wederzijdse aanpassing van soorten aan elkaar. De Vries illustreerde dit aan de hand van een kolibrie die nectar drinkt uit een bloem. De kolibrie en de bloem zijn door co-evolutie perfect aan elkaar aangepast. Zo ook in de stripcultuur: door veranderende omstandigheden in de markt, zoals externe invloeden van bijvoorbeeld overheden, of culturele verschuivingen, kan zich een ontwikkeling voordoen in de wisselwerking tussen verschillende organisaties, uitgeverijen en tekenaars.

De Vries schetste een beeld van een verandering die zich voltrok op meerdere fronten: het podium voor de strip verschoof van tijdschriften naar albums, er ontstonden gespecialiseerde uitgeverijen, en de stripmakers veranderden van anonieme tekenaars naar individuele kunstenaars. Dat alles tegen een achtergrond met lezers die zich in de loop van de jaren ontwikkelden tot een onderscheidend publiek met specifieke eisen en wensen.

De pauze werd ingeleid door DJ Thomas die, heel toepasselijk, begon met de muziek van de Kuifje-tekenfilmserie. Na de pauze lieten de vele stripliefhebbers van zich horen in de discussie die als vanouds werd geleid door James van Lidth de Jeude. Hij begon met een kleine peiling onder het publiek waaruit o.a. bleek dat er onder striplezers veel meer mannen zijn dan vrouwen.

“Het ergste moet nog komen”. Deze uitspraak van Schopenhauer stond te lezen op het T-shirt van een vragensteller. En inderdaad, zijn vraag was zo erg nog niet: een simpel rekensommetje met getallen die De Vries had genoemd in de lezing riep bij hem de vraag op hoe het kan dat er nu zo drastisch veel meer strips verschenen per jaar dan in de afgelopen eeuw. De snelle toename zag je vooral in Frankrijk, antwoordde De Vries, die ook aangaf dat zijn database maar tot 1998 liep en de toename hoofdzakelijk daarna had plaatsgevonden.

Voor sommigen wellicht een eye-opener was dat er een verband bestaat tussen de populariteit van strips en de plaatselijk overheersende religie. Zo is in katholieke streken de strip populairder dan in protestantse, omdat het katholicisme een beeldreligie is en de protestanten meer gericht zijn op tekst.

Naast het gebruikelijke dankwoord en de cadeautjes voor de spreker had het Science Café nóg een bedankje in petto, en wel voor James van Lidth de Jeude. Omdat dit het laatste Science Café van het seizoen was, en omdat James ook dit jaar weer met verve de moderatie op zich had genomen, waarvoor hij tegenwoordig zelfs uit Utrecht moet komen, wilde het Science Café hem nog eens extra in het zonnetje zetten. Met een Podiumbon voor hem en zijn vrouw (of iemand anders…) en een Giant Panda van NanoLego voor zijn kleinzoon sloot Anne Dijkstra de avond af.

Tekst Peter van Diest, fotografie Hans Husselman.

(Zie ook de aankondigingen van deze lezing in tekstvorm en als strip.)