5 september 2012: Anneke Smelik
Cyborgs


Cyborgs

Een Cyborg (cybernetisch organisme) is het resultaat van versmelting van mens en computer. Ooit was een cyborg voor ons een onrustbarend angstbeeld, maar inmiddels is de mensmachine steeds meer verworden tot een door ons gewenst ideaalbeeld.

Prof.dr. A. Smelik, hoogleraar visuele cultuur aan de Radboud Universiteit Nijmegen en schrijfster van het boek Ik Cyborg, schotelde in de eerste lezing van dit seizoen de bezoekers van het Science Café met name heel veel afbeeldingen voor uit allerlei media. Zo ging er in het eerste deel van haar betoog een wereld voor ons open aan fashionable technologie, high tech wearables en bio-couture. De invloed van cyborgs op deze industrie werd ons snel duidelijk na het zien van twitterjurken, LED-dresses en remote-control kleding (gemaakt van materialen uit de vliegtuigindustrie).  Ook vroeg menig vrouw in het publiek zich af hoe een mantelpakje van slachtofferloos leer haar zou staan. Deze hightech couture is veelal bedacht experimenterende ontwerpers. Maar ook techneuten verbonden aan laboratoria van universiteiten en het bedrijfsleven houden zich hier meer bezig. Denk bijvoorbeeld aan een door Philips ontworpen catsuit bestaande uit emo-elektroden.

Het tweede gedeelte ging over het hedendaagse schoonheidsideaal en dan met name over het taboe op lichaamshaar.  Zowel mannen als vrouwen zijn zich in toenemende mate aan het ontharen. Op de vraag of er ook mannen in de zaal waren die zich in het geheel onthielden van ontharen, wreven er velen zich nadenkend over hun baard. Tot grote verrassing van iedereen, stak slechts één dappere man zijn vinger op. Zelfs het nuchtere Deventer schijnt te willen voldoen aan het huidige schoonheidsideaal.

Eind jaren negentig in de eerste aflevering van the Terminator, stond Arnold Schwarzenegger nog model voor het oerbeeld van de cyborg: een angstaanjagend gespierde (toch reeds onbehaarde) bodybuilder. Maar geleidelijk aan maakt dit oerbeeld plaats voor het meer androgyne beeld van de cyborg uit the Matrix, waarbij een vermenging van geest en computer op de voorgrond staat. De hedendaagse cyborg is minder angstaanjagend, heeft een gepolijste huid en bezit zowel mannelijke als vrouwelijke trekken. Dit schiet soms door in  onoverwinnelijk sterke cyborgvrouwen en een huilende James Bond die zich soms meer gedraagt als Bondgirl in Casino Royal.

Het is duidelijk dat we geen aap meer willen zijn en we koesteren de vooruitgang in de technologie. Toen de spreekster dit toelichtte met het voorbeeld dat wij dagelijks veelvuldig onze Ipad en Iphone aaien, stuitte ze echter op weerstand vanuit de zaal.

Toch doet iedereen mee aan het streven naar een onmogelijk ideaalbeeld en wordt het inmiddels beschouwd als je eigen verantwoordelijkheid om hieraan te voldoen. We accepteren niet meer de natuur zoals deze is en streven naar ons eigen maakbaarheidsideaal. Hieruit spreekt de immer voortdurende angst voor onze eigen sterfelijkheid

We hebben vele fraaie voorbeelden gezien van de invloed van de cyborg in de populaire beeldcultuur, maar de zaal miste hoorbaar de wetenschappelijk onderbouwing. James van Lidth de Jeude leidde de soms moeizame discussie en MariSela zorgde voor muzikale ontspanning. De foto’s zijn van Annemarijn Walberg.